Οι βάσεις της Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας (The Foundations of Orthodox Psychotherapy) Εισήγηση Σεβ. Μητρ. Ιεροθέου Βλάχου


Τα θεμέλια της Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας
Μητρ. Ναυπάκτου Ιεροθέου

and in English 
The Foundations of Orthodox Psychotherapy by Metropolitan 
Hierotheos of Nafpaktos

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Diligence by Sophia Drekou

Ο όρος «ορθόδοξη ψυχοθεραπεία»
έχει γίνει αποδεκτός από την 
1. Εισαγωγικά
2. Εισήγηση στό Διεθνές Θεολογικό Συνέδριο στην Σόφια τής Βουλγαρίας
3. Ο όρος Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία
4. Βασικές αρχές τής Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας | α) Νούς καί λόγος β) Λογικόν καί παθητικόν τής ψυχής γ) Η νοερά ενέργεια σέ σχέση μέ τά διαβλητά καί αδιάβλητα πάθη δ) Θρησκεία καί Εκκλησία
5. Σύντομο βιογραφικό Μητρ. κ. Ιερόθεου(Βλάχου)
6. Όλα τα ανωτέρω στην Αγγλική γλώσσα

1. Εισαγωγικά

Η Εκκλησία δεν είναι μια θρησκεία, αλλά Εκκλησία, το Σώμα του Χριστού, στην οποία ο άνθρωπος θεραπεύεται, και από την ιδιοτελή αγάπη φθάνει στην ανιδιοτελή αγάπη. Η «ορθόδοξη ψυχοθεραπεία» ως θεολογία και ως πράξη μπορεί να ερμηνευθεί μέσα από την νηπτική και ησυχαστική παράδοση τής Ορθοδόξου Εκκλησίας.

2. Εισήγηση στο Διεθνές Θεολογικό Συνέδριο στην Σόφια τής Βουλγαρίας

Μέ τό θέμα τής Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας ασχολήθηκα πολύ νωρίς καί εκδόθηκαν τουλάχιστον έξι βιβλία, τά οποία μεταφράσθηκαν σέ πολλές γλώσσες, όπως επίσης τό έκανα καί μέ άλλα βιβλία μου.

Στήν παρούσα εισήγηση θά επικεντρώσω τήν προσοχή καί τό ενδιαφέρον σας σέ μερικά σημεία, τά οποία έχουν σχέση μέ τόν παρόν Συνέδριο καί συνδέονται μέ τίς σημαντικές απόψεις τού μακαριστού μεγάλου θεολόγου π. Ιωάννου Ρωμανίδη, ο οποίος ανέδειξε περισσότερο αυτήν τήν πατερική διδασκαλία στήν εποχή μας.

3. Ο όρος Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία

Επειδή ο όρος τόν οποίο χρησιμοποίησα στό πρώτο βιβλίο μου πού εκδόθηκε τό 1986 δημιούργησε διάφορες συζητήσεις –θετικές καί αρνητικές– χρειάσθηκε κατά καιρούς νά δώσω μερικές επεξηγήσεις. Στήν παρούσα εισήγηση θά ήθελα νά παρουσιάσω μερικές από αυτές.

Τό πρώτο ότι ο όρος ψυχοθεραπεία δημιουργήθηκε στήν Δύση από διάφορα ρεύματα ψυχολογικά, ψυχαναλυτικά, ψυχοθεραπευτικά καί δέν εννοούσαν τήν ψυχή, όπως θεωρείται στήν Ορθόδοξη Παράδοση. 

Η σύγχρονη ψυχολογία μέ τόν όρο ψυχή δηλώνει τό σύνολο τών συνειδητών καί ασυνειδήτων εκδηλώσεων πού αφορούν βιώματα καί συμπεριφορές.

Όμως, στήν Ορθόδοξη Παράδοση ο όρος «ψυχή» δηλώνει τό πνευματικό στοιχείο τής υπάρξεως τού ανθρώπου, πού βρίσκεται σέ ενότητα μέ τό σώμα καί αποτελεί μιά υπόσταση. 

Χρησιμοποίησα τόν όρο ψυχοθεραπεία μέ τήν προσθήκη τής λέξεως ορθόδοξη καί όπως διευκρίνισα πολλές φορές η ορθόδοξη ψυχοθεραπεία έχει μιά άλλη ανθρωπολογία διαφορετική από τήν ανθρωπολογία τής δυτικής ψυχοθεραπείας.

Τό δεύτερον είναι ότι τόν όρο ψυχοθεραπεία τόν συνδέω στενά μέ τόν όρο νηπτική-ησυχαστική παράδοση. Πρόκειται γιά μιά ζωή η οποία περιγράφεται στά έργα τών αγίων Πατέρων καί αναφέρεται στήν εσωτερική ζωή τού ανθρώπου, στήν νήψη καί τήν προσευχή. Φυσικά, η νηπτική καί ησυχαστική παράδοση ανευρίσκεται καί μέσα στά βιβλία τής Παλαιάς καί τής Καινής Διαθήκης. 

Έτσι, μέ τόν όρο ορθόδοξη ψυχοθεραπεία δέν εννοείται μιά ισορροπία ψυχολογική, συναισθηματική καί διανοητική, αλλά ο τρόπος μέ τόν οποίον ο άνθρωπος θά γνωρίση τόν Θεό, ουσιαστικά είναι η κάθαρση τού κατ' εικόνα, από τήν αμαύρωση πού υπέστη λόγω τού προπατορικού αμαρτήματος καί η ενεργοποίηση τού καθ' ομοίωση, πού συνιστά τήν κοινωνία τού ανθρώπου μέ τόν Θεό, δηλαδή τήν θέωση.

Τό τρίτο σημείο είναι ότι καίτοι γίνεται λόγος γιά τήν ορθόδοξη ψυχοθεραπεία, καί αυτό παραπέμπει στόν όρο ψυχή, εν τούτοις χρησιμοποιείται γιά τήν θεραπεία ολοκλήρου τού ανθρώπου, πού αποτελείται από ψυχή καί σώμα, χωρίς, βέβαια, νά παραθεωρήται η ιατρική επιστήμη. Μάλιστα, όπως βλέπουμε στήν πατερική παράδοση, η ψυχή είναι στενά συνδεδεμένη μέ τό σώμα καί υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ τών δύο αυτών στοιχείων τής υπάρξεως τού ανθρώπου. Επομένως, η εσωτερική ειρήνη συνδέεται τόσο μέ τήν ψυχή όσο καί μέ τό σώμα. 

Καί είναι σημαντικό νά σημειωθή ότι καί η ησυχαστική κίνηση πού παρατηρήθηκε έντονα τόν 14ο αιώνα, όπως διατυπώνεται στήν διδασκαλία τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, καθώς επίσης καί στά Συνοδικά κείμενα τών Συνόδων μεταξύ 1341-1368, πού μερικά σημεία από αυτά αναγινώσκονται τήν Κυριακή τής Ορθοδοξίας στό λεγόμενο Συνοδικό, δέν αναφέρεται μόνον στήν ψυχή, αλλά καί στό σώμα.

Ο φιλόσοφος Βαρλαάμ, εκφράζοντας τόν δυτικό σχολαστικισμό, υποτιμούσε τό ανθρώπινο σώμα, ενώ ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ανέδειξε τήν μεγάλη σημασία τού ανθρωπίνου σώματος, λόγω καί τής ενανθρωπήσεως τού Υιού καί Λόγου τού Θεού, καί ανέπτυξε θεολογικά τήν διδασκαλία τής Εκκλησίας περί θεώσεως όλου τού ανθρώπου, ψυχής καί σώματος.

Βεβαίως, στήν θεραπεία ψυχής καί σώματος αναφέρεται τό όλο έργο τής Εκκλησίας, αφού μέ τά Μυστήρια, ήτοι τό Βάπτισμα, τό Χρίσμα, τήν θεία Κοινωνία, τήν Ιερωσύνη, τόν Γάμο, τό Ευχέλαιο, τήν Μετάνοια, ευλογείται ολόκληρος ο άνθρωπος πού αποτελείται από ψυχή καί σώμα.

Τό τέταρτο σημείο είναι ότι η ορθόδοξη ψυχοθεραπεία δέν παραθεωρεί τίς ιατρικές μεθόδους θεραπείας τού ανθρώπου, ακόμη καί τήν σύγχρονη ψυχολογία, ψυχανάλυση καί ψυχοθεραπεία. Η ορθόδοξη ψυχοθεραπεία αποβλέπει στήν θέωση τού ανθρώπου, ενώ η ουμανιστική ψυχοθεραπεία ενδιαφέρεται γιά τήν ψυχοσωματική ισορροπία τού ανθρώπου καί τήν κοινωνικοποίησή του είτε στήν οικογένεια είτε στήν κοινωνία. Στήν πραγματικότητα πρέπει νά υπάρχη συνεργασία μεταξύ τού Πνευματικού Πατέρα πού ασκεί τήν ορθόδοξη ψυχοθεραπεία καί τού ψυχιάτρου πού ενδιαφέρεται νά θεραπεύση ασθένειες πού συνδέονται μέ τό νευρικό σύστημα τού ανθρώπου καί τήν ψυχολογική ανισορροπία.
  • Θεωρώ δέ ότι ο όρος «ορθόδοξη ψυχοθεραπεία» σέ έναν βαθμό αναφέρεται καί στήν ψυχολογία, τήν ψυχοθεραπεία καί τήν νευρολογία.
Οι Βάσεις της Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας Μητρ. Nafpaktos Diligence by Sophia Drekou

Γνωρίζουμε ότι παλαιότερα υπήρχε μεγάλη διάσταση μεταξύ ψυχοθεραπείας καί νευρολογίας, ωστόσο όμως τόν τελευταίο καιρό γίνεται αντιληπτό ότι οι δύο αυτές επιστήμες πρέπει νά συνεργάζωνται, γιατί οι ασθένειες τού νευρικού συστήματος επηρεάζουν καί τόν ψυχολογικό κόσμο τού ανθρώπου, όπως καί οι ψυχικές ασθένειες επηρεάζουν τά νευροκύτταρα, τά γονίδια κλπ., δηλαδή τό ίδιο τό σώμα.

Έτσι, η ορθόδοξη ψυχοθεραπεία συνδέει στενά τήν ψυχολογία καί τήν νευρολογία, αλλά τά υπερβαίνει, διότι όπως θά λεχθή στήν συνέχεια, η ορθόδοξη ψυχοθεραπεία κινείται πέρα από τά όρια τής επιστήμης, χωρίς νά τήν παραγνωρίζη, αλλά βοηθά συγχρόνως καί τήν αποκατάσταση τής ψυχοσωματικής συγκροτήσεως τού ανθρώπου καί τήν κοινωνικοποίησή του.

Από τίς πολλές σχολές ψυχοθεραπείας πού παρατηρούνται στόν δυτικό κόσμο, η «ορθόδοξη ψυχοθεραπεία» ομοιάζει περισσότερο μέ τήν υπαρξιακή ψυχολογία-ψυχοθεραπεία, όπως τήν διατύπωσε ο Victor Frankl, χωρίς νά ταυτίζεται απόλυτα.

Μέσα στά πλαίσια αυτά χρησιμοποίησα τόν όρο «ορθόδοξη ψυχοθεραπεία», καί έτσι έγινε αντιληπτό από τούς ανθρώπους πού εξετάζουν τά πράγματα μέ σοβαρότητα καί υπευθυνότητα καί όχι μέ επιπολαιότητα. Βεβαίως, πρέπει νά λεχθή, γιά λόγους δικαιοσύνης, ότι στήν ανάλυση αυτού τού θέματος μέ επηρέασε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ο οποίος μιλούσε γιά τό ότι η ορθόδοξη θεολογία είναι θεραπευτική επιστήμη καί ότι, εάν εμφανιζόταν ο Χριστιανισμός τόν 20ο αιώνα, θά τόν καταλαβαίναμε περισσότερο ως θεραπευτική επιστήμη, καί ως πρός τήν μέθοδο θά φαινόταν ως ψυχοθεραπεία ή ως νευρολογία. Είναι δέ χαρακτηριστικό ένα άρθρο του μέ τίτλο Η θρησκεία είναι νευροβιολογική ασθένεια η δέ Ορθοδοξία η θεραπεία της.

Πάντως, τόν όρο «ορθόδοξη ψυχοθεραπεία» τόν αποδέχθηκε καί η επιστήμη, όπως φαίνεται στό ογκώδες βιβλίο μέ τίτλο Εγχειρίδιο ψυχοθεραπείας καί θρησκευτικής ποικιλομορφίας, τό οποίο εξέδωσε η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία. Στό βιβλίο αυτό περιγράφεται η θεραπεία τήν οποία προσφέρουν οι θρησκείες.

Σέ ένα κεφάλαιο τού βιβλίου μέ τίτλο «Ψυχοθεραπεία μέ ανατολικούς ορθοδόξους Χριστιανούς», τό οποίο συνέγραψε ο Tonny Young, γίνεται ευρύτατος λόγος γιά τήν ψυχοθεραπεία τήν οποία προσφέρει η Ορθόδοξη Εκκλησία, γίνεται αναφορά στό βιβλίο μου μέ τίτλο Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία καί κάνει λόγο γιά τά ηρεμιστικά αποτελέσμα πού προέρχονται απο τήν εξομολόγηση καί τήν ευχή τού Ιησού πού λέγεται στήν καρδιά.

Επίσης, είναι σημαντικό καί ένα άρθρο τό οποίο συνέγραψε ο Παύλος Κυμίσης μέ τίτλο Από τή νευροβιολογία στό άκτιστο φώς, όπου γίνεται λόγος γιά τήν μεγάλη σημασία πού έχει η Ορθόδοξη Παράδοση στήν πνευματική υγεία τού ανθρώπου.

4. Βασικές αρχές τής Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας
  • Όταν έγραψα γιά «ορθόδοξη ψυχοθεραπεία», δέν δημιούργησα ένα καινούριο σύστημα, αλλά συνόψισα τήν διδασκαλία τών Πατέρων τής Εκκλησίας γιά τήν θεραπεία τού ανθρώπου. 
Στήν συνέχεια θά εντοπίσω μερικές βασικές αρχές πού τίς συναντάμε στήν πατερική θεολογία καί αναφέρονται στήν θεραπεία τού ανθρώπου.

α) Νούς καί λόγος
Σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τού αγίου Μαξίμου τού Ομολογητού, τού αγίου Ιωάννου τού Δαμασκηνού καί άλλων Πατέρων τής Εκκλησίας η ψυχή τού ανθρώπου έχει λογική καί νοερά ενέργεια, ήτοι νού καί λόγο. Πρόκειται γιά δύο διαφορετικές ενέργειες πού δέν ταυτίζονται μεταξύ τους καί έχουν διαφορετική αποστολή. Η νοερά ενέργεια (νούς) είναι τό όργανο εκείνο μέ τό οποίο ο άνθρωπος επικοινωνεί μέ τόν Θεό καί η λογική ενέργεια (λογική) έχει γνώση καί επικοινωνεί μέ τά κτίσματα.

Ο νούς στούς Πρωτοπλάστους πρό τής πτώσεως, ενεργούσε κατά φύση, δεχόταν τήν Χάρη τού Θεού, η οποία διαβιβαζόταν διά τού νού στό σώμα καί τήν άλογη δημιουργία. Μέ αυτόν τόν τρόπο καί η λογική είχε ορθά νοήματα, διότι δεχόταν τόν φωτισμό τής Χάριτος από τόν νού. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής θά πή ότι ο νούς βλέπει ορθά τά πράγματα, κυρίως τόν Θεό, ο λόγος δέ ο οποίος είναι γυμνασμένος, δηλαδή έχει καί παιδεία, διατυπώνει τίς εμπειρίες τίς οποίες αποκτά ο νούς.

Μετά τήν αμαρτία τών Πρωτοπλάστων ο νούς σκοτίσθηκε καί ταυτίσθηκε μέ τήν λογική, τά πάθη καί τό περιβάλλον, όπως έλεγε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης. Έτσι, ο νούς δέν μπορεί νά έλθη σέ επικοινωνία μέ τόν Θεό καί νά αποκτήση γνώση τού Θεού καί κατ' αυτόν τόν τρόπο δημιουργούνται οι θρησκείες, καί ο ορθολογισμός, στόν οποίο κέντρο είναι ο ορθός λόγος.

Επομένως, η ορθόδοξη ψυχοθεραπεία, πρωτίστως ασχολείται μέ τόν σκοτισμένο νού καί προσπαθεί νά τόν επαναφέρη στό κατά φύση καί νά τόν οδηγήση στό υπέρ φύση, ώστε νά έχη γνώση τού Θεού καί μέ αυτόν τόν τρόπο νά αγιάζεται καί ολόκληρος ο άνθρωπος.

Δηλαδή, η ορθόδοξη ψυχοθεραπεία δέν έχει προτεραιότητα τό νευρολογικό σύστημα τού ανθρώπου, ούτε απλώς τό συναίσθημα, αλλά αποβλέπει στήν καλή λειτουργία τής νοεράς ενεργείας (νού) τής ψυχής. Μέσα από αυτήν τήν προοπτική γίνονται αλλαγές στήν ύπαρξη τού ανθρώπου.

Η σύγχρονη ψυχολογία καί ψυχοθεραπεία διαφέρει από τήν «ορθόδοξη ψυχοθεραπεία» γιατί δέν γνωρίζει τήν παρά φύση, κατά φύση καί υπέρ φύση λειτουργία τού νοός, δέν γνωρίζει κάν τί είναι ο νούς.

Οι Βάσεις της Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας Μητρ. Nafpaktos Diligence by Sophia Drekou

β) Λογικόν καί παθητικόν τής ψυχής
Ο φιλόσοφος Πλάτων, αναφερόμενος στήν ψυχή, διακρίνει δύο μέρη, τό λογικό καί τό παθητικό μέρος τής ψυχής. Τό λογικό ασχολείται μέ τήν λειτουργία τής σκέψεως, τής κρίσεως καί τής αντιμετωπίσεως τών διαφόρων θεμάτων τού ανθρώπου πού συνδέεται μέ τήν φιλοσοφία, τήν γνώση τού επιστητού καί τήν σχέση μέ τόν περιβάλλοντα κόσμο. Στό παθητικό μέρος τής ψυχής λειτουργούν τά πάθη, σωματικά καί ψυχικά. 

Ισχυρίζεται δέ ότι τό λογικό είναι τό ευγενέστερο στοιχείο τής υπάρξεως τού ανθρώπου. Καί επειδή η ψυχή είναι εκ φύσεως αθάνατη καί προϋπήρχε στόν κόσμο τών ιδεών τού Θεού, αυτό σημαίνει ότι τό λογικό, ως η σημαντικότερη ενέργεια τής ψυχής, ανήκε στόν αγέννητο κόσμο τών ιδεών. Αντίθετα, τό παθητικό μέρος τής ψυχής, κατά τόν Πλάτωνα, συνδέεται μέ τό σώμα. Γι' αυτό, γιά νά έλθη η ψυχή σέ κοινωνία μέ τόν Θεό, πρέπει νά νεκρωθή τό παθητικό μέρος της.

Οι Πατέρες τής Εκκλησίας αποδέχθηκαν τήν διαίρεση τής ψυχής μεταξύ λογικού καί παθητικού μέρους, χωρίς όμως νά δεχθούν τήν θεωρία τού Πλάτωνος γιά τήν διάκριση μεταξύ φύσει αθανάτου ψυχής καί φύσει θνητού σώματος καί χωρίς νά αποδεχθούν τά περί νεκρώσεως τού παθητικού μέρους τής ψυχής, αλλά κάνουν λόγο γιά τήν μεταμόρφωσή του. 

Πάντως, στήν θεραπευτική τών Πατέρων φαίνεται ότι μέ τήν λογική συνδέονται τά πάθη τής υπερηφανείας, απιστίας κλπ. καί μέ τό παθητικό μέρος τής ψυχής, πού διακρίνεται στό επιθυμητικό καί θυμικό, συνδέονται τά αντίστοιχα πάθη, ήτοι τής φιλαργυρίας, τής φιληδονίας, τού θυμού κλπ.

γ) Η νοερά ενέργεια σέ σχέση μέ τά διαβλητά καί αδιάβλητα πάθη
Ο νούς στήν γλώσσα τών Πατέρων τής Εκκλησίας λέγεται καί νοερά ενέργεια καί παίζει μεγάλο ρόλο στήν ζωή τού ανθρώπου. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέγει ότι ο νούς ο οποίος απομακρύνεται από τόν Θεό γίνεται είτε δαιμονιώδης μέ τήν υπερηφάνεια είτε κτηνώδης μέ τά πάθη πού συνδέονται μέ τό παθητικό τής ψυχής. Ο νούς είναι εκείνος πού δημιουργεί ισορροπία σέ όλες τίς ενέργειες τής ψυχής καί τού σώματος.

Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης γράφει:

Οι Βάσεις της Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας Μητρ. Nafpaktos Diligence by Sophia Drekou«Εις τήν φυσικήν κατάστασίν της η νοερά ενέργεια ρυθμίζει τά πάθη, δηλαδή τής πείνας, τής δίψης, τού ύπνου, τού ενστίκτου τής αυτοσυντηρήσεως (δηλαδή τού φόβου τού θανάτου) ώστε νά είναι αδιάβλητα. Εις νοσούσαν κατάστασιν τά πάθη γίνονται διαβλητά. Αυτά, εν συνδυασμώ μέ τήν αδέσποτον πλέον φαντασίαν, δημιουργούν μαγικάς θρησκείας διά τήν χαλιναγώγησιν τών στοιχείων τής φύσεως ή καί τής επιπλέον σωτηρίας τής ψυχής εις κατάστασιν ευδαιμονίας ή καί τής ευδαιμονίας μέ σώμα καί ψυχή».

Αναλύοντας κανείς αυτήν τήν σημαντική παρατήρηση επισημαίνει τήν διδασκαλία τού αγίου Ιωάννου τού Δαμασκηνού γιά τήν διάκριση μεταξύ αδιαβλήτων καί διαβλητών παθών. Τά αδιάβλητα πάθη, τά οποία λέγονται καί φυσικά, είναι ό,τι έχει σχέση μέ τήν πείνα, τήν δίψα, τήν κούραση, κλπ., ενώ τά διαβλητά πάθη είναι τά λεγόμενα ψεκτά πού είναι τεκμήρια τού αρρώστου πνευματικά ανθρώπου. Φαίνεται ότι τά αδιάβλητα καί τά διαβλητά πάθη αναφέρονται καί στήν ψυχή καί στό σώμα, διότι η ψυχή εκφράζεται διά τού σώματος.

  • Τό σημαντικό είναι ότι τά αδιάβλητα πάθη μπορούν εύκολα νά γίνουν διαβλητά, δηλαδή η πείνα μπορεί νά γίνη γαστριμαργία, η δίψα νά γίνη φιλοποσία, η κούραση νά γίνη ακηδία, κλπ. Επίσης, τά διαβλητά πάθη μπορούν νά μετατραπούν σέ αδιάβλητα, δηλαδή η γαστριμαργία νά θεραπευθή, ώστε ο άνθρωπος νά τρώγη γιά νά συντηρή τό σώμα η φιλοποσία μπορεί νά αποβάλη τό εμπαθές στοιχείο, ώστε μόνο νά ικανοποιή τήν ανάγκη τής δίψας η ακηδία μπορεί νά μετατραπή σέ ενεργητικότητα καί κόπωση, ώστε νά εκφράζη τήν αγάπη στόν Θεό καί τούς ανθρώπους κ.ο.κ.
Αυτό τό έργο τό επιτελεί η νοερά ενέργεια, όταν λειτουργή σωστά καί ενισχύεται από τήν Χάρη τού Θεού. Δηλαδή η νοερά ενέργεια δέν αφήνει τά αδιάβλητα πάθη νά μετατραπούν σέ διαβλητά, όπως επίσης θεραπεύει τά διαβλητά πάθη γιά νά γίνουν αδιάβλητα. Καί όταν κάνουμε λόγο γιά τήν νοερά ενέργεια η οποία φωτίζεται από τήν Χάρη τού Θεού, ουσιαστικά εννοούμε τήν νοερά καρδιακή προσευχή.

  • Αυτό δείχνει τήν μεγάλη σημασία καί αξία τής ορθοδόξου ψυχοθεραπείας, δηλαδή τήν διδασκαλία καί τήν πράξη τής Εκκλησίας γιά τήν θεραπεία τού ανθρώπου, ώστε νά συμπεριφέρεται σωστά στόν Θεό καί τόν άνθρωπο.

Αυτό δείχνει τήν σημειολογία τής ορθοδόξου ψυχοθεραπείας, ότι δέν αφορά μόνον τήν ψυχή τού ανθρώπου, αλλά καί τό σώμα του. Άλλωστε, γνωρίζουμε καί από τήν ιατρική επιστήμη ότι οι υπερβολές πού γίνονται μέ τήν ψυχή καί τό σώμα έχουν συνέπεια καί στήν νευρολογική καί σωματική κατάσταση τού ανθρώπου.

Έτσι, όταν ο νούς είναι υγιής, δηλαδή όταν η νοερά ενέργεια λειτουργή κατά φύση καί υπέρ φύση, τότε αποφεύγονται καί πολλές σωματικές ασθένειες, αλλά καί θεραπεύονται μερικές σωματικές ασθένειες. Στό σημείο αυτό εξαιρούνται βέβαια οι κληρονομικές ασθένειες, αλλά όταν ο άνθρωπος έχη υγιή νού, τότε μπορεί νά υπερβαίνη τίς συνέπειες αυτών τών ασθενειών, μέ τήν υπομονή, τήν καρτερία, τήν πίστη στόν Θεό καί τήν προσευχή, αλλά καί τήν όλη μυστηριακή ζωή τής Εκκλησίας.

δ) Θρησκεία καί Εκκλησία
Πολλοί θρησκειολόγοι ομιλούν γιά πολυθεϊστικές καί μονοθεϊστικές θρησκείες καί συγκαταλέγουν τόν Χριστιανισμό μεταξύ τών μονοθεϊστικών θρησκειών. Αυτό γίνεται γιά νά υπάρχη ένας τρόπος νά παρουσιάζουν τά κοινά καί ιδιαίτερα στοιχεία μεταξύ τών θρησκειών. Όμως, κατά τήν Ορθόδοξη Παράδοση ο Χριστιανισμός δέν είναι μιά απλή θρησκεία, αλλά είναι Εκκλησία, Σώμα Χριστού. Η διαφορά μεταξύ θρησκείας καί Εκκλησίας είναι μεγάλη.

Συνήθως, η θρησκεία ταυτίζει τό κτιστό μέ τό άκτιστο, οπότε αποδίδει ό,τι είναι κτιστό καί πεπερασμένο στόν Θεό καί έτσι δημιουργούνται διάφορα είδη θρησκειών, οι οποίες συνδέονται μέ τήν μαγεία, τήν δεισιδαιμονία καί τόν μυστικισμό. Όμως, ο Χριστιανισμός λειτουργεί ως Εκκλησία, δηλαδή μιά συγκεκριμένη κοινότητα, η οποία είναι τό Σώμα τού Χριστού καί ο Χριστός η κεφαλή της. Η Εκκλησία δέν διακρίνεται από τά τρία αυτά γνωρίσματα, δηλαδή τήν μαγεία, τήν δεισιδαιμονία καί τόν μυστικισμό.

Τούς δύο τελευταίους αιώνες έγινε μεγάλη κριτική τής θρησκείας από φιλοσοφικής, κοινωνικής καί ψυχολογικής απόψεως. Υπάρχουν διάφορα ρεύματα, τά οποία κατηγορούν τόν τρόπο μέ τόν οποίο εκφράζονται καί λειτουργούν οι θρησκείες. Θά αναφέρω μερικά παραδείγματα.

Ο φιλόσοφος August Comte(Ογκίστ Κοντ) παρουσιάζει τήν θρησκεία ως «πνευματική αλλοτρίωση». Η λέξη αλλοτρίωση σημαίνει ότι χάνονται μερικά σημαντικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τής θρησκείας, οπότε μετατρέπεται σέ κάτι άλλο. Σύμφωνα μέ τήν άποψή του η ανθρωπότητα εξελίχθηκε προοδευτικά από τό θεολογικό, θρησκευτικό-φανταστικό στάδιο (παιδική ηλικία) στό μεταφυσικό-φιλοσοφικό (εφηβική ηλικία) καί από εκεί στό επιστημονικό καί θετικιστικό στάδιο (ώριμη ηλικία). 

Η επιστημονική μέθοδος τής παρατηρήσεως καί τού πειραματισμού συνιστά τήν ολοκλήρωση τού ανθρώπου. Η επιστήμη τής κοινωνιολογίας περιλαμβάνει όλες τίς επιστήμες. Ο ίδιος προσδίδει στήν κοινωνιολογία θρησκευτικά στοιχεία. Έτσι, ο θετικισμός αποκτά μιά μυστικιστική μορφή καί στήν πραγματικότητα γίνεται μιά αληθινή θρησκεία μέ τήν λατρεία της, τούς εκπροσώπους της καί μέ όλα τά θρησκευτικά στοιχεία. Αυτό δείχνει ότι η θρησκεία, όπως τήν εννοεί ο πολύς λαός, στήν μαγική καί δεισιδαιμονική της μορφή, είναι μιά «πνευματική αλλοτρίωση».

Ο Feuerbach(Λούντβιχ Αντρέας Φόιερμπαχ (Φόυερμπαχ)) παρουσιάζει τήν θρησκεία ως μιά «ανθρωπολογική αλλοτρίωση», πού σημαίνει ότι η θρησκεία προβάλλει στόν Θεό τήν ουσία τού ανθρώπου. Γράφει: «Η θρησκεία είναι η επίσημη αποκάλυψη τών κρυμμένων θησαυρών τού ανθρώπου, η ομολογία τών πιό ενδόμυχων σκέψεών του, η δημόσια εξομολόγηση τών ερωτικών μυστικών του».

Η προβολή όλων αυτών τών ανθρωπολογικών στοιχείων στόν Θεό είναι μιά ανθρωπολογική αλλοτρίωση, αφού ο άνθρωπος αποποιείται τά χαρακτηριστικά του γνωρίσματα γιά νά τά αποδώση στόν Θεό. Έτσι, τά θεϊστικά χαρακτηριστικά είναι ανθρώπινα χαρακτηριστικά. 

Οπότε, ο άνθρωπος θά πρέπει νά ανακαλύψη πάλι τά χαρακτηριστικά του γνωρίσματα, νά μή τά προβάλλη στόν Θεό, αλλά νά τά θεωρήση ως δικά του καί νά τά αναπτύξη. Έτσι, κατά τόν Feuerbach, «η θρησκεία είναι η ουσία τής παιδικής ηλικίας τής ανθρωπότητος» καί ο άνθρωπος πρέπει νά προχωρήση σέ μιά φιλοσοφική ωριμότητα καί νά ανακτήση τήν συνειδητότητά του, νά μήν τήν προβάλλη ασυνείδητα στό φανταστικό αυτό όν πού λέγεται Θεός.

Ο Karl Marx(Καρλ Μαρξ) παρουσιάζει τήν θρησκεία ως «οικονομική αλλοτρίωση». Ακολουθώντας τήν ανάλυση τού Feuerbach ανέπτυξε μιά δική του θεωρία γύρω από τήν θρησκεία, σύμφωνα μέ τήν οποία εισέρχεται ο οικονομικός παράγοντας καί ο άνθρωπος μέσα από τήν θρησκεία αλλοτριώνεται καί επομένως πρέπει νά απελευθερωθή από αυτήν. 
  • Η βασική θεωρία τού Marx είναι ότι «η θρησκεία είναι ο στεναγμός τού καταπιεζόμενου πλάσματος», γι' αυτό καί είναι «τό όπιον τού λαού» πού δοκιμάζεται σέ σκληρές οικονομικές συνθήκες. Οπότε, ο άνθρωπος πρέπει νά αρνηθή αυτές τίς αυταπάτες σχετικά μέ τήν κατάστασή του. Στήν πραγματικότητα ο Marx θεωρεί ότι η άδικη κοινωνία επειδή παράγει δυστυχία, γι' αυτό καί παράγει θρησκεία. Αυτό σημαίνει ότι θά πρέπει νά αγωνίζεται κανείς γιά νά μεταβάλλη τήν κοινωνία καί αυτό γίνεται μέ τήν επανάσταση τού προλεταριάτου. Όταν στήν κοινωνία καταργηθούν οι τάξεις, τότε θά εκλείψη καί η θρησκεία.

  • Ο Freud(Σίγκμουντ Φρόυντ) παρουσιάζει τήν θρησκεία ως «ψυχική αλλοτρίωση». Ακολουθώντας τήν ανάλυση τών προηγουμένων καί κυρίως τήν θεωρία τού Feuerbach, θεωρεί ότι η θρησκεία είναι η προβολή τού ανθρώπινου ψυχισμού πάνω σέ ανώτερες δυνάμεις. Δηλαδή, ερμηνεύει τήν θρησκεία όχι μέσα από κοινωνικές συγκρούσεις, αλλά μέσα από συγκρούσεις τού ανθρώπινου ψυχισμού. 
Έτσι, ο άνθρωπος έχει τήν ανάγκη νά δημιουργήση μιά πίστη σέ υπερφυσικές δυνάμεις πού τόν προστατεύουν, ώστε νά αποφύγη τούς κινδύνους πού τόν απειλούν. Επομένως, η θρησκεία είναι μιά φυγή από τήν πραγματικότητα, μιά άρνηση τού πραγματικού πόνου, μιά ανικανότητα νά ξεπεράση κανείς τόν φόβο τού θανάτου καί τήν αβεβαιότητα. Είναι στήν πραγματικότητα μιά υπεκφυγή.

Πράγματι, στήν θρησκεία παρατηρεί κανείς τέτοιες εκδηλώσεις, όπως τίς περιγράφουν οι τέσσερεις μελετητές πού παραθέσαμε προηγουμένως. Αυτός είναι ο λόγος γιά τόν οποίον θεωρώ ότι η Εκκλησία δέν είναι μιά θρησκεία, αλλά Εκκλησία, τό Σώμα τού Χριστού, στήν οποία ο άνθρωπος θεραπεύεται, καί από τήν ιδιοτελή αγάπη φθάνει στήν ανιδιοτελή αγάπη. Έτσι, η Εκκλησία λειτουργεί ως πνευματικό νοσοκομείο, ελευθερώνει τόν άνθρωπο απ' όλες τίς προλήψεις, τούς μύθους, τίς δεισιδαιμονίες καί τούς μυστικισμούς.

Οι Βάσεις της Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας Μητρ. Nafpaktos Diligence by Sophia Drekou

Ο Θεός είναι Τριαδικός, Πατήρ, Υιός καί Άγιον Πνεύμα, καί έρχεται σέ κοινωνία μέ τόν άνθρωπο μέσα στήν Εκκλησία μέ τήν άκτιστη ενέργειά Του, οπότε ο άνθρωπος, όταν θεραπεύεται από τήν δουλεία στίς αισθήσεις καί τά αισθητά, ελευθερώνεται από τήν φιλαυτία καί αγαπά πραγματικά τόν Θεό καί τόν συνάνθρωπο, αποκτά φιλοθεΐα καί φιλανθρωπία.

Είναι όμως γνωστόν ότι πολλοί Χριστιανοί, ακόμη καί ορθόδοξοι, αισθάνονται τήν Εκκλησία ως θρησκεία, συμπεριφέρονται μέ τίς εκδηλώσεις πού αναφέραμε προηγουμένως. Αυτό δέν σημαίνει ότι αλλάζει ο ρόλος καί ο σκοπός τής Εκκλησίας, πού είναι αντίθετος μέ τήν θρησκεία, αφού η Εκκλησία στήν πραγματικότητα απαλλάσσει τόν άνθρωπο καί από τήν ασθένεια τής θρησκείας. Αυτό έκαναν οι Προφήτες, οι Απόστολοι καί οι Πατέρες, πρωταρχικά ο Χριστός, πού αγωνίζονταν νά ελευθερώσουν τούς ανθρώπους από τήν θρησκεία καί τήν ειδωλολατρία.

Μέ τά όσα παρουσίασα συνοπτικά προηγουμένως καθορίζονται οι βάσεις καί τά θεμέλια τής «ορθοδόξου ψυχοθεραπείας», η οποία δέν ταυτίζεται μέ καμμιά ψυχοθεραπεία δυτικού ή ανατολικού τύπου, αλλά έχει έναν δικό της διαφορετικό χαρακτήρα, μιά συγκεκριμένη ιδιαίτερη ανθρωπολογία. Αυτό τό συναντάμε τόσο στήν Αγία Γραφή όσο καί στά πατερικά κείμενα, ιδιαιτέρως στά λεγόμενα νηπτικά-ησυχαστικά, φιλοκαλικά. 

Μητρ. NafpaktosΈτσι, η «ορθόδοξη ψυχοθεραπεία» ως θεολογία καί ως πράξη μπορεί νά ερμηνευθή μέσα από τήν νηπτική καί ησυχαστική παράδοση τής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Δύση απέβαλε αυτήν τήν παράδοση ή τήν λησμόνησε, στηρίχθηκε στόν ορθολογισμό, τόν ηθικισμό καί τήν αυτονομία, μέ αποτέλεσμα νά καταλήξη στήν ουμανιστική ψυχολογία καί ψυχοθεραπεία γιά νά λύση τά υπαρξιακά προβλήματα τού ανθρώπου πού κινούνται πέρα από τήν λογική καί τήν ηθική.

Εκκλησιαστική ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ: ΤΕΥΧΟΣ: 206 ΜΑΪΟΣ 2011 (βλ. τεύχ. 177).
ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔOΣΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ

5. Σύντομο βιογραφικό 


Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεος (Βλάχος) γεννήθηκε το 1945 στα Ιωάννινα. Σπούδασε θεολογία στη Θεσσαλονίκη. Χειροτονήθηκε το 1971 Διάκονος και το 1972 Πρεσβύτερος. Δίδαξε στη Θεολογική Σχολή του πατριαρχείου Αντιοχείας. Εξελέγη και χειροτονήθηκε το 1995. Μέ τήν αποφοίτησή του από τήν Θεολογική Σχολή τού προτάθηκε νά ακολουθήση ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, αλλά αυτός προτίμησε τήν ιερατική διακονία, διότι έβλεπε τήν θεολογία άρρηκτα συνδεδεμένη μέ τήν ποιμαντική. Συνέγραψε πλήθος θεολογικών έργων.
www.sophia-ntrekou.gr

The Foundations of Orthodox Psychotherapy by Metropolitan Hierotheos of Nafpaktos Diligence by Sophia Drekou

6. The Foundations of Orthodox Psychotherapy
by Metropolitan Hierotheos of Nafpaktos

Diligence by Sophia Drekou
...and in English from here

I have examined the subject of Orthodox Psychotherapy early in my life and published at least six books, which have been translated to other languages, and I have also examined it in other books of mine. In today’s presentation I will focus on some points of relevance to the present Conference.

1. THE TERM «ORTHODOX PSYCHOTHERAPY»
The term I used in my first book, published in 1986, caused considerable reactions – positive and negative – and thus I have had to explain it on various occasions. I will present some of these explanations here.

First, the term «psychotherapy» was coined in the West by various psychological, psychoanalytical and psychotherapeutic schools of thought which did not comprehend the soul («psyche» in Greek) in the same way the Orthodox Tradition does. By «psyche», modern psychology denotes the set of conscious and unconscious manifestations of experiences and behaviors. In the Orthodox Tradition, however, the term «psyche» denotes the spiritual element of man’s existence, which is in unity with the body and constitutes a hypostasis. I used the term psychotherapy adding the word Orthodox, and as I have explained many times Orthodox psychotherapy has a different anthropology than the anthropology of western psychotherapy.

Second, I associate closely the term «psychotherapy» with the neptic-hesychastic tradition. This is a life described in the works of the Holy Fathers regarding man’s inner life, in watchfulness («nepsis») and prayer. Of course, this neptic-hesychastic tradition can also be found in the books of the Old and the New Testament. Thus, the term «Orthodox psychotherapy» is to be understood not as a psychological, emotional and intellectual balance, but as the way for man to know God. In essence, it is the cleansing of the image of God that was darkened due to the original sin, it is the activation of the path to the likeness of God, which constitutes man’s communion with God, namely deification, theosis.

Third, although the discussion is about Orthodox psychotherapy and this refers to the term «psyche», it is actually used for the cure of the entire person, both body and soul, without, of course, ignoring the medical science. In fact, as we see in the patristic tradition, the soul is closely linked with the body and there are interactions between these two elements of human existence. Therefore, inner peace is related to both the soul and the body. It is important to note that the hesychast movement that occurred in the 14th century, as expressed in the teaching of St. Gregory Palamas, Archbishop of Thessaloniki, and in the texts of the Councils between 1341-1368, some of which are read on the Sunday of Orthodoxy in the Synodikon, refers not only to the soul but also to the body. Barlaam, the philosopher who expressed western scholasticism, devalued the human body. On the contrary, St. Gregory Palamas demonstrated the great significance of the human body, due among else to the incarnation of the Son and Word of God, and developed theologically the teaching of the Church regarding the deification of the whole person, soul and body.

The entire work of the Church deals with the cure of soul and body. Through the Sacraments, that is, Baptism, Chrismation, Holy Communion, Ordination, Marriage, Unction, Confession, the whole person is blessed, consisting of soul and body.

Fourth, Orthodox psychotherapy does not overlook medical methods for therapy, even modern psychology, psychoanalysis and psychotherapy. Orthodox psychotherapy aims at man’s deification, while humanistic psychotherapy is interested in man’s psychosomatic balance and his socialization either within the family or within the society. In fact there has to be a cooperation between the Spiritual Father who employs Orthodox psychotherapy and the psychiatrist who is interested in curing illnesses related with the neurological system and psychological imbalances.

I believe that to a great degree the term «Orthodox psychotherapy» refers to psychology, psychotherapy, and neurology. We know that in the past there had been a great divergence between psychotherapy and neurology. Recently, however, it has been realized that these two disciplines have to cooperate, because illnesses of the neurological system affect man’s psychological aspect, and likewise psychological illnesses affect the neurocells, the genes, etc., namely the body itself. Thus, Orthodox psychotherapy relates psychology to neurology, but goes beyond them because, as will be explained later on, Orthodox psychotherapy functions beyond the limits of science, without ignoring it. At the same time it helps both the psychosomatic composition and the socialization of a person.

Compared to the several schools of psychotherapy in the western world, «Orthodox psychotherapy» has more similarities with existential psychology-psychotherapy, as articulated by Viktor Frankl, without being identical to it.

It is in this context that I have employed the term «Orthodox psychotherapy», and it has been comprehended as such by those who study things in a serious and responsible manner, not irresponsibly. To be fair, I have to mention that in my analysis I was influenced by Fr. John Romanides who taught that Orthodox theology is a therapeutic science and that if Christianity had first appeared in the 20th century it would have been received as a therapeutic science, and in its methodology it would appear to be psychotherapy or neurology. The title of one of his articles is indeed telling: Religion is a Neurobiological Illness and Orthodoxy is Its Cure.

In any case, the term «Orthodox psychotherapy» was accepted by scholars, as demonstrated in the voluminous book titled Manual of Psychotherapy and Religious Diversity, published by the American Psychological Society. The book describes therapies offered by religions. In a chapter titled “Psychotherapy With Eastern Orthodox Christians», written by Tony Young, there is extensive reference to the psychotherapy offered by the Orthodox Church and the calming effects deriving from Confession and the Jesus Prayer recited in the heart.

Another important article has been written by Paul Kymissis titled From Neurobiology to the Uncreated Light, which discusses the great significance of the Orthodox Tradition for man’s spiritual health.

The Foundations of Orthodox Psychotherapy by Metropolitan Hierotheos of Nafpaktos Diligence by Sophia Drekou

2. BASIC PRINCIPLES OF ORTHODOX PSYCHOTHERAPY

When I wrote about an «Orthodox psychotherapy» I did not establish a new system. I simply summarized the teaching of the Fathers of the Church on man’s therapy. In what follows I will mention some basic principles found in patristic theology regarding man’s therapy.

a) Nous and word
According to the teachings of St. Maximus the Confessor, St. John Damascene and other Fathers of the Church, the human soul possesses rational and noetic energy, namely, reason and nous. These are two different energies which are not identical and have a different mission. Noetic energy (nous) is the organ through which man communicates with God, and rational energy (reason) has knowledge and communicates with created things.

In the Forefathers before the Fall, the nous acted according to nature, it received the Grace of God, which is transmitted through the nous to the body and the non-rational creation. This way man’s intellect had correct concepts, because it accepted the illumination of Grace from the nous. St. Maximus the Confessor says that the nous views things, especially God, correctly, while an educated intellect articulates the experiences obtained by the nous.

After the sin of the Forefathers, the nous was darkened and was identified with the intellect, the passions, and the environment, as Fr. John Romanides used to say. Therefore, the nous is no longer able to get in communion with God and acquire the knowledge of God, and this is how religions and rationalism, where the ratio is the center, are created.

Therefore, Orthodox psychotherapy is primarily concerned with the darkened nous and tries to return the nous to a state according to nature and lead it to a state transcending nature, so that it has knowledge of God. This way the whole man is sanctified. That is, Orthodox psychotherapy’s priority is neither the neurological system, nor simply emotions. It rather aims at the good functioning of the noetic energy (nous) of the soul. Through this perspective, there are changes happening in human existence. Modern psychology and psychotherapy differs from “Orthodox psychotherapy” because they do not know the function of the nous which is contrary to nature or according to nature or transcending nature; in fact, they do not even know what the nous is.

b) The intelligent and passible parts of the soul
Plato, the philosopher, referring to the soul distinguishes two parts, the rational and the passible part. The rational one is concerned with thinking, judgment, and handling of various issues, related to philosophy, scientific knowledge, and to associating with the world around us. In the passible part of the soul there operate the passions, physical and mental. And he claims that the rational part is the noblest element of man’s existence. Because the soul is by nature immortal and pre-existed in the world of ideas of God, the rational part, being the most important energy of the soul, belonged to the unborn world of ideas. On the contrary, according to Plato, the passible part of the soul is connected to the body. Therefore, in order for the soul to enter into communion with God, its passible part has to be mortified.

The Fathers of the Church accepted the division of the soul into the rational and the passible part, without accepting Plato’s theory on the distinction between a naturally immortal soul and a naturally mortal body. They also rejected the suggestion for the mortification of the passible part of the soul. Instead, they argue for the transformation of the passible part of the soul. In the therapy proposed by the Fathers it is clear that the intellect is associated with the passions of pride, unbelief, etc., and the passible part of the soul, which is divided into the appetitive and the incensive parts, is associated with the passions of avarice, pleasure-seeking, anger, etc.

c) Noetic energy in relation to blameful and blameless passions

In the terminology of the Fathers, the nous is also called noetic energy and plays a great role in human life. St. Maximus the Confessor says that a nous distanced from God becomes either subject to the demons through pride or bestial through the passions associated with the passible part of the soul. The nous is what establishes a balance in all the energies of soul and body.

Fr. John Romanides writes:In its natural state, the noetic energy regulates the passions, namely, hunger, thirst, sleep, the instinct of self-preservation (that is, of the fear of death) so that they become blameless. In a sick state the passions become blameful. In combination with an uncontrolled imagination, they create magical religions to restrain natural forces or to bring the soul in a state of happiness («eudemonia») or even to bring happiness to body and soul.

Analyzing this important observation, we may refer to the teaching of St. John Damascene on the distinction between blameless and blameful passions. Blameless passions, also called natural, are the ones related to hunger, thirst, fatigue, etc., while blameful passions are the ones that are evidence of man’s spiritual sickness. Both blameless and blameful passions refer to body and soul, because the soul expresses itself through the body.

What is important is that blameless passions may easily turn into blameful, that is, hunger may turn to gluttony, thirst may turn to love of drinking, fatigue may turn to listlessness (acedia) etc. Similarly, blameful passions may be transformed into blameless ones; that is, gluttony may be cured so that man eats to simply preserve the body; love of drinking may reject the impassioned element so as to only satisfy the need of thirst; acedia may be turned into vigor and fatigue so as to demonstrate love for God and for man, etc.

This work is done by the noetic energy, when it functions properly and is strengthened by the Grace of God. That is, the noetic energy prevents blameless passions from turning into blameful ones, and also cures blameful passions turning them into blameless ones. When we refer to the noetic energy illumined by the Grace of God we actually mean the noetic prayer of the heart.

This shows the great importance and value of Orthodox psychotherapy, namely, the teaching and practice of the Church for the cure of man, so that he behaves correctly towards God and fellow humans. This shows the significance of Orthodox psychotherapy which is concerned with the body too, not only with the soul. Actually, we know from medical science that any excesses by the soul or the body have repercussions on the neurological and physical state of the person. Thus, when the nous is healthy, that is when the noetic energy functions according to nature and transcending nature, several bodily diseases are avoided and some bodily diseases are even cured. This excludes hereditary diseases, of course, but when a person has a healthy nous he is able to transcend the consequences of these diseases, with patience, endurance, faith in God and prayer, as well as the entire sacramental life of the Church.

The Foundations of Orthodox Psychotherapy by Metropolitan Hierotheos of Nafpaktos Diligence by Sophia Drekou

d) Religion and the Church

Several religion scholars discuss polytheistic and monotheistic religions and include Christianity among the monotheistic ones. This is done in order to present the common and the distinguishing elements among religions. However, according to the Orthodox Tradition, Christianity is not a simple religion. It is rather a Church, the Body of Christ. There is wide difference between religion and the Church.

Usually, a religion identifies the uncreated element with the created one, thus attributing to God what is actually created and finite. This is how various kinds of religions have been established, associated with sorcery, superstition and mysticism. Christianity, however, functions as a Church, namely, a specific community which is the Body of Christ and Christ is its head. The three characteristics, sorcery, superstition and mysticism, are not characteristics of the Church.

In the last two centuries there has been a lot of criticism against religion from a philosophical, social and psychological perspective. There are various schools of thought accusing religions of the way they function and the way they express themselves.

The philosopher August Comte portrays religion as «spiritual alienation». The term «alienation» implies that certain important characteristics of religion are lost and it is transformed into something else. According to his view, mankind evolved progressively from the theological state to the metaphysical-philosophical state and then to the scientific and positivist state. The scientific method of observation and experiment constitutes the fulfillment of man. The science of sociology includes all other sciences. He attaches religious characteristics to sociology. Thus positivism acquires a mystical form and actually becomes a true religion with its worship, its representatives and all other religious elements. This shows that religion, as understood by the general public, in its magical and superstitious form, is a «spiritual alienation».

Feuerbach portrays religion as an «anthropological alienation», meaning that religion projects man’s essence to God. He writes: «Religion is the official revelation of man’s hidden treasures, the confession of his most intimate thoughts, the public confession of his love secrets». The projection of all these anthropological elements to God constitutes an anthropological alienation. Man renounces his own characteristics in order to attribute them to God. So, divine characteristics are actually human characteristics. Therefore, man should rediscover his own characteristics, cease projecting them to God, view them as his own and develop them. Consequently, according to Feuerbach, «religion is the essence of mankind’s childhood». Man has to proceed to a philosophical maturity and regain his consciousness, not continue projecting it subconsciously to that imaginary being called God.

Karl Marx portrays religions as «economic alienation». Following Feuerbach’s analysis, he created his own theory on religion, according to which the economic factor enters the scene and man is alienated by religion and therefore he must be liberated from it. Marx’ basic theory is that «religion is the sigh of the oppressed creature», and this is why it is “the opium of the people» who are suffering under harsh economic conditions. So, mankind should reject these delusions about its condition. Actually, Marx believes that an unjust society produces misery, and this is why it produces religion. This implies that one should struggle to transform society, and this is done through the revolution of the proletariat. When social classes are abolished, then religion will disappear.

Freud portrays religion as a «psychological alienation». Following the analyses of the writers mentioned above, and especially Feuerbach’s theory, he views religion as a projection of human psyche to superior forces. So, he interprets religion through conflicts in the human psyche, not through social conflicts. Mankind has a need to create a belief in supernatural forces protecting it in order to avoid the dangers threatening it. It follows that religion is an escape from reality, a rejection of real pain, an inability to transcend the fear of death and uncertainty. It is actually an illusion.

Indeed such manifestations, as described by the four thinkers mentioned here, can be observed in religion. This is the reason that I consider the Church not to be a religion. The Church rather functions as a psychotherapy, liberating man from all beliefs, myths, superstitions, and mysticisms. God is a person who communes with man in the Church, and then man, cured from the slavery to the senses and to observable things, loves God and his fellow humans sincerely, he acquires the love of God and the love of men.

Of course, it is well known that many Christians, including some Orthodox, feel that the Church is a religion, and they behave in the way we described previously. However, this does not mean that the role and the purpose of the Church are altered. The role and the purpose of the Church are against religion, since the Church actually rids man from the disease of religion. This is what the Prophets, the Apostles, the Fathers, and primarily Christ did. They struggled to liberate mankind from religion and idolatry.

In what I briefly presented previously, the basis and the foundations of «Orthodox psychotherapy» are defined. This is a psychotherapy which has no similarities to any western or eastern type of psychotherapy; it has its own different character, a specific distinct anthropology. We find this in Holy Scripture and in the patristic texts, especially in the so-called neptic-hesychastic Philokalia ones. Thus, «Orthodox psychotherapy» as theology and practice may be interpreted through the neptic and hesychastic tradition of the Orthodox Church. The West rejected this tradition or forgot it, and was based on rationalism, moralism, and human autonomy. As a result, it discovered humanistic psychology and psychotherapy in order to solve man’s existential problems that deal with concerns beyond reason and morality.

Επιμέλεια, Πηγή: www.sophia-ntrekou.gr / Αέναη επΑνάσταση

Σχετικά θέματα:

Δεν υπάρχουν σχόλια: