Χαρακτηρισμός της προσωπικότητας και του έργου του Χρυσοστόμου

agioy-Xrysostomoy«S.Drekou»Aenai-EpAnastasi

Η προσωπικότητα του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου 

4. Χαρακτηρισμός της προσωπικότητος 
και του έργου του Χρυσοστόμου

Ο Χρυσόστομος παρέχει πράγματι το λαμπρότερο παράδειγμα ηγέτη και Ιεράρχη, ο οποίος ως «ποιμήν ο καλός την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων». Τήρησε πιστά και απαρέγκλιτα τη διδασκαλία του ποιμαντικού έργου και ποτέ δεν διεχώρισε το διδακτικό-θεωρητικό από το πρακτικό έργο του. Προς τούτο χρησιμοποίησε τον άμβωνα και αναδείχθηκε φάρος τηλαυγής.

Η πνευματική αναγεννητική προσπάθειά του επεκτάθηκε προς όλα τα κοινωνικά στρώματα και δεν άφησε κανένα σημείο και καμία πτυχή της κοινωνικής ζωής με την οποία να μην καταπιάστηκε και την οποία να μην αντιμετώπισε.

Στην προσπάθειά του αυτή για την αναμόρφωση της κοινωνίας άρχισε από τα παιδιά, συνιστώντας στους γονείς πώς θα ανατρέφουν τα τέκνα τους. Χαρακτηριστικά αναφέρει· «βοσκημάτων οι παίδες ατιμότεροι και όνων και ίππων μάλλον επιμελούμεθα ή παίδων».

Ο Νικόδημος ο Αγιορείτης, σε έναν εγκωμιαστικό λόγο του στον Ιωάννην τον Χρυσόστομο, διερωτάται πώς να ονομάσωμεν τον Ιωάννη. Να τον ονομάσωμεν Ιεράρχην και διδάσκαλον της Εκκλησίας; Και βέβαια, απαντά, αφού η θέση του είναι υπεράνω όλων των Ιεραρχών και διδασκάλων της Εκκλησίας. Προς τούτο επικαλείται την οπτασίαν την οποίαν είδε ο Αδελφειός, επίσκοπος Αραβισσού, σύμφωνα με τις διηγήσεις του Γεωργίου Αλεξανδρείας και του Ανωνύμου.

Κατ' αυτές ο Αδελφειός θέλοντας να μάθει ποια δόξα αξιώθηκε να λάβει ο θείος Χρυσόστομος στους ουρανούς από το Θεό, περιήλθε σε κατάσταση εκστάσεως στον παράδεισο και αφού είδε σε ένα ολόλαμπρο και ωραιότατο τόπο όλους τους πατέρες και διδασκάλους της Εκκλησίας, έφυγε περίλυπος, γιατί δεν είδε εκεί που περίμενε να ιδεί τον Χρυσόστομο. Τότε τον ερώτησε ο οδηγός του για ποια αιτία είναι λυπημένος και όταν εκείνος έμαθε το λόγο αποκρίθηκε· «Ιωάννην τον της μετανοίας λέγεις; άνθρωπος, εν σώματι ων, εκείνον ιδείν ου δύναται! Εκεί γαρ παρίσταται όπου ο θρόνος ο δεσποτικός». Αλλά και ο γιος Μάρκος ο Ασκητής, λέγει ο Ανώνυμος, είδε την ίδια οπτασία και άκουσε τα ίδια λόγια για τον Χρυσόστομο.

Ο Άγιος Νικόδημος ομολογεί και αποδέχεται τελικά ότι ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος είναι πολυώνυμος, δεδομένου ότι ο κάθε χαρακτηρισμός του ανταποκρίνεται απόλυτα και επιτυχημένα στις αρετές που τον κοσμούσαν. Έτσι δέχεται ότι μπορούμε να ονομάσωμεν τον Χρυσόστομον·

α) Άγγελον, αφού έζησε αληθινά μια ζωή ισάγγελον και ασκητικήν, με χαμευνία, συνεχείς ασκήσεις, προσευχές και αγρυπνίες και αφού όλη του η πολιτεία υπήρξε ομολουμένως αγγελική.

β) Απόστολον, αφού με την αποστολική διδασκαλία του έφερε ως ισαπόστολος τη χριστιανική πίστη σε ειδωλολατρικούς λαούς τους οποίους κυριολεκτικά εσαγήνευσε. Το ιεραποστολικό έργο του εκχριστιανισμού έφθασε επί των ημερών του στα πέρατα της Οικουμένης· διαδόθηκε στην Κιλικία, Φοινίκη, Αραβία, Περσία, Αιθιοπία, Βιθυνία, Πόντο, Ίβηρες, Σκύθες, Γότθους κ.λπ. ’λλωστε είχε συνεργασία και συναναστροφή με τους αποστόλους Πέτρο, Ιωάννη, Ανδρέα, Στάχυν κ.ά.

γ) Προφήτην, αφού πολλές φορές προφήτευσε και για διάφορα πράγματα.

δ) Μάρτυρα, αφού μαρτύρια υπέστη κατά την πορεία της εξορίας του τόσον από τους συνοδούς στρατιώτες, όσον και από την φθονερή επίθεση επισκόπων, όπως του Καισαρείας Φαρέτριου και άλλων. Παρά ταύτα για όλα αυτά τα μαρτύρια ο ιερός πατήρ έλεγε· «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν· ου γαρ παύσομαι τούτο επιλέγων αεί επί πάσιν μοι τοις συμβαίνουσιν».

ε) Θαυματουργόν, αφού στο λείψανό του δόθηκε πλούσιο το χάρισμα των θαυμάτων, ώστε όλοι να τον ονομάζουν, κατά τον Ανώνυμον, «Ιωάννην τον Θαυματουργόν».

στ) Ελεήμονα, αφού για την χαρακτηριστική ευσπλαγχνία του και το πλούσιο έλεός του στους πτωχούς και ενδεείς ονομάσθηκε κατά τον Ανώνυμον, «Ιωάννης ο της ελεημοσύνης».

ζ) Κήρυκα της μετανοίας, αφού ο λόγος του είχε τη δύναμη να προσελκύσει κάθε αμαρτωλό που τον άκουσε σε μετάνοια γι᾿ αυτό και ονομάσθηκε ο «Ιωάννης ο της μετανοίας».

η) Ρήτορα, αφού η ρητορική δεινότητά του υπήρξε ανυπέρβλητη από όλους τους γνωστούς εκκλησιαστικούς και μη, ρήτορες της ιστορίας με τη γνωστή, χαρακτηριστική παρατήρηση του Λιβανίου γι᾿ αυτόν· «ει μη χριστιανοί εσύλησαν αυτόν», θα τον άφηνε διάδοχόν του.

θ) Τέλος, εξηγητήν των Γραφών, αφού η ερμηνευτική ικανότητά του υπερέβαινε και αυτού του Γρηγορίου του Θεολόγου στην ερμηνεία των Γραφών. Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία ότι όταν ο Χρυσόστομος, ενθουσιώδης θαυμαστής του Παύλου, ερμήνευε τις επιστολές του Αποστόλου Παύλου, ο ίδιος ο Απόστολος Παύλος του έλεγε (ψιθύριζε στα αυτιά του) την ερμηνεία των νοημάτων τους. Γι᾿ αυτό και χαρακτηρίζεται ως το «στόμα του Χριστού και το στόμα του Παύλου».

St. John Chrysostom. Mosaic.  Загрузить увеличенное изображение.
St. John Chrysostom. Mosaic.
Загрузить увеличенное изображение.
  • Ο Χρυσόστομος λόγω της πολυσχιδούς δράσεώς του και του πολυμερούς έργου του έλαβε πληθώρα χαρακτηρισμών τόσον από τους συγχρόνους του όσον και από τους μεταγενεστέρους του.
Ως πνευματικός ηγέτης ο Χρυσόστομος υπήρξε, κατά κοινήν ομολογίαν, μοναδικός και ανεπανάληπτος· υπήρξε ο μέγιστος φωστήρ και ο μεγαλοφωνότατος διδάσκαλος της οικουμένης.

Έτσι, κατά την ΣΤ´ Οικουμενικήν σύνοδον είναι «ο της Εκκλησίας διδάσκαλος».
Κατά τον Ιννοκέντιον, πάπα Ρώμης, σύγχρονον του Χρυσοστόμου, είναι «ο μέγας της οικουμένης διδάσκαλος». 
Κατά τον (ιστορικόν) Θεοδώρητον Κύρου είναι «το της Εκκλησίας στόμα και ο της ευσεβείας ανθρώπων οφθαλμός»· επίσης είναι «ο νέος Ιωάννης Βαπτιστής». 
Κατά τον ιερόν Φώτιον είναι «ο τρισμακάριστος άνθρωπος». 
Κατά τον Γεώργιον Αλεξανδρείας είναι «ο της οικουμένης απάσης διδάσκαλος και φωστήρ». 
Κατά τον Συμεών Μεταφραστήν είναι «ο αληθής του Θεού άνθρωπος και γνήσιος της μετανοίας κήρυξ». 
Κατά τον Λέοντα τον σοφόν είναι «ο της θείας ευσπλαγχνίας μιμητής και εγγυητής». 
Κατά τον Θεοδόσιο τον μικρόν είναι «ο οικουμενικός διδάσκαλος». 
Κατά τον Ισίδωρο Πηλουσιώτη είναι «ο των του Θεού απορρήτων σοφός και υποφήτης Ιωάννης, ο της εν Βυζαντίω Εκκλησίας και πάσης οφθαλμός». 
Τέλος κατά τον Νικόδημον τον Αγιορείτην είναι «ο διδάσκαλος των διδασκάλων».
Ο Ιωάννης Χρυσόστομος ήταν, πανθομολογουμένως, ο μεγαλύτερος συγγραφέας και τα έργα του διακρίνονται για το πολύ σπουδαίον περιεχόμενό τους, την ανώτερη ποιότητά τους, το υψηλό ύφος και τη θαυμάσια έκφρασή τους. Επίσης διακρινόταν για την απλότητα, τη σαφήνεια και τη ρητορική δύναμη.
Από τους σπουδαιότερους ρήτορες της ιστορίας είχε κατανοήσει τις ανάγκες της ψυχής των ανθρώπων και απευθυνόταν σ᾿ αυτές γι᾿ αυτό και τα κηρύγματά του είχαν τόση επικαιρότητα και επίδραση στο ποίμνιό του.

Ο Χρυσόστομος υπήρξε πολυγραφότατος συγγραφέας και σε ποιότητα περιεχομένου και σε ποσότητα και σ᾿ αυτά είναι ασύγκριτος. Τα έργα του, που διατηρούνται σε περισσότερα από 2.000 περίπου χειρόγραφα, διακρίνονται σε Πραγματείες, Ομιλίες, Λόγους και Επιστολές.

Από τους σημαντικότερους πατέρες της Εκκλησίας ο Χρυσόστομος ανήκει στους μεγαλύτερους άνδρες της ανθρωπότητος. Με ανεπτυγμένη τη συνείδηση του χρέους του, ασυμβίβαστος και ανυποχώρητος για θέματα αρχών και καθήκοντος έμεινε στην ιστορία της ανθρωπότητος ως ο αλύγιστος αγωνιστής, ως ο Ιεράρχης του καθήκοντος και ο μάρτυρας της αληθείας.

Βασικές πηγές πληροφοριών για τη ζωή και τη δράση του Ιωάννου Χρυσοστόμου είναι τα ίδια τα συγγράμματά του· μάλιστα ιδιαίτερον ενδιαφέρον για τις πολύτιμες πληροφορίες ειδικά για την περίοδο της εξορίας του, έχουν οι επιστολές του που εγράφησαν κατά την τελευταία περίοδο της ζωής του.

Το Δεξί χέρι του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου  στην Μονή Φιλοθέου στο Άγιον Όρος
Το Δεξί χέρι του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου 
στην Μονή Φιλοθέου στο Άγιον Όρος

Άλλες πηγές πληροφοριών είναι τα έργα συγχρόνων ή ολίγον μεταγενεστέρων ιστορικών, οι Βιογραφίες και οι Πανηγυρικοί λόγοι. Σπουδαιότερη απ᾿ αυτές είναι ο «Διάλογος περί βίου και πολιτείας του μακαρίου Ιωάννου, επισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, του Χρυσοστόμου» (περίπου 407-408) του Παλλαδίου, φίλου και επισκόπου Ελενοπόλεως. 

Μεγάλη αξία έχουν επίσης οι πληροφορίες που αναφέρουν οι ιστορικοί του Ε' αιώνα, Σωκράτης (Εκκλησιαστική Ιστορία, 6, 2-23), Σωζομενός (Εκκλησιαστική Ιστορία, 8, 2-28), Θεοδώρητος Κύρου (Εκκλησιαστική Ιστορία, 5, 27-36), οι οποίοι έτρεφαν ιδιαίτερο θαυμασμό στο πρόσωπο και στο έργο του Χρυσοστόμου καθώς και ο ιερός Φώτιος (Μυριόβιβλος 273).

Ενδιαφέροντα είναι ακόμη το «Εγκώμιον Ιωάννου» (Ρ G 47, Χ L ΙΙΙ- L Ι), το οποίο συνετάγη και αποδίδεται εις τον Αρχιεπίσκοπον Αντιοχείας Μαρτύριον (471) και το σύντομον «Εγκώμιον» του Πρόκλου Κωνσταντινουπόλεως (Ρ G 65, 829-833), ο οποίος εφρόντισε την μετακομιδή του λειψάνου του Χρυσοστόμου στην Κωνσταντινούπολη, όπως και ο φερόμενος «βίος και πολιτεία και θαύματα του Ιωάννου του Χρυσοστόμου» με το όνομα του πατριάρχη Αλεξανδρείας Γεωργίου [Η. Savilii, Chrysostomi Opera Omnia 8 (1612) 157-265], και ο «Βίος και πολιτεία του εν Αγίοις πατρός ημών Ιωάννου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, του Χρυσοστόμου» του Συμεών του Μεταφραστού (Ρ G 114, 1046-1209), και διάφορα άλλα.

Πάντως οι μεταγενέστερες βιογραφίες και τα Αγιολογικά Εγκώμια του Ιωάννου Χρυσοστόμου είναι οπωσδήποτε πηγές δευτερεύουσας σημασίας.

Αέναη επΑνάσταση by Sophia Ntrekou.gr
Συνέχεια: Σημαντικές πτυχές του ποιμαντικού έργου


Δεν υπάρχουν σχόλια: